Die Orchidee

© Publikacja za zgodą redakcji "Die Orchidee"
Mit der Redaktionsgenehmigung veröffentlicht

Kurt Bürk
Chapada Diamantina - Brazylia

Die Orchidee 56(5):[044], 2005
Zdjęcia: Kurt Bürk
Tłumaczenie: H. Roszkowska

Widok na Chapada Diamantina ze szczytu
Moro do Pai Inacio (1120m)

Gdy wyruszyliśmy w głąb lądu z wybrzeża Bahias, przez pierwsze 200 km jechaliśmy przez wyschnięte pustkowie, krainę Sertao, zarośniętą kaktusami i kolczastymi krzakami. Po następnych 200 km krajobraz uległ zmianie: pojawiły się góry płytowe, strome ściany skalne, które wywierają niesamowite wrażenie, a pomiędzy nimi - sawanna nasycona zielenią, porośnięta trawą i krzewami. To była właśnie Chapada Diamantina, która trochę przypominała nam Gran Sabana na południu Wenezueli.

Urzekła nas tu dzikość krajobrazów, rzeki o naturalnym biegu, głębokie przepaście, bujna, egzotyczna roślinność, liczne wodospady (m.in. największy wodospad Brazylii - Cachoeira Furnaca o wysokości 422 m.).

Krajobraz Chapada Diamantina

Do odwiedzania zapraszają liczne jaskinie krasowe oraz groty, w których płyną podziemne rzeki. We wschodniej części, górach Sierra do Sincora, które ciągną się 140 km, utworzono w roku 1985 park narodowy "Parque National de Chapada Diamantina". Jego powierzchnia liczy 152 tysiące ha. Większość tego obszaru leży powyżej 800 metrów nad poziomem morza, a szczyty sięgają ponad 2 tys. metrów (Pico do Barbado 2080 m). Naturalne granice Chapada Diamantina tworzą doliny rzek: Rio San Francisco, Rio Paraguacu oraz Rio de Contas. Dwie ostatnie mają w Chapada swoje źródła. Panuje tutaj klimat umiarkowany, maksymalne temperatury sięgają 25 do 30 stopni, nocą spadają do 10, rzadko niżej. Napływające znad Atlantyku chmury powodują, że opady są tu obfitsze niż w innych regionach Bahias. W związku z tym roślinność w tym regionie jest niezwykle różnorodna. Na płaskich szczytach można spotkać wiele naziemnych bromelii, około 60 rozmaitych gatunków orchidei, z których niektóre są endemitami, jak również liczne kaktusy.

Najbardziej znanym miejscem, oddalonym od Lencois o 35 km, powstałym w wyniku erozji, pod wpływem wiatru i warunków pogodowych, jest szczyt Moro do Pai Inacio (1120 m). Jest imponujący i jednocześnie najbardziej zagrożony, bowiem jest jedyną górą, na którą można stosunkowo łatwo wejść. Dlatego też jest, szczególnie w weekendy, bardzo popularnym celem wycieczek. Niedużą, liczącą kilkaset metrów kwadratowych płaszczyznę szczytu obrastają gatunki rodzaju Vellozia, kaktusy i orchidee, m.in. Cattleya elongata. Wszystkie te rośliny rosną przeważnie w niewielkich szczelinach skalnych wypełnionych humusem, wśród gładkich skał.


Na nagiej skale, wśród Vellozii spec. - młode rośliny Cattleya elongata	Cattleya elongata i Cereus	Cattleya elongata

Najbardziej znaną miejscowością w tej okolicy i jednocześnie punktem wyjścia wielu wędrówek jest Lencois. Nazwa miasteczka pochodzi od lnianych płócien, materiału, który służył poszukiwaczom diamentów do budowy prymitywnego schronienia. W połowie poprzedniego stulecia znajdowano tu kamienie szlachetne i wśród ludności wybuchła "gorączka diamentowa". Wtedy też Lencois przeżyło krótki okres rozkwitu, dziś jest po prostu ulubionym miejscem wypoczynku weekendowego i bywa chętnie odwiedzany przez mieszkańców odległego o 445 km Salwadoru. Jedyną pamiątką tamtego okresu są liczne domy kolonialne z XVIII i XIX wieku.

Inne małe

Encyclia alboxanthina na stanowisku naturalnym

miasta w najbliższej okolicy Parku Narodowego to: Palmeiras, Andarai oraz Mucuje na południowo-wschodnim jego krańcu. Na wysokości od 1000 metrów, między Mucuje i płaskowyżem leży obszar o typowej roślinności Cerrado: krzewy, trawy, zioła, sukulenty przemieszane z palmami. Tam można napotkać liczne orchidee naziemne.

Odwiedziliśmy te miejsca na przełomie października i listopada. Dwa tygodnie wcześniej rozpoczęła się pora deszczowa, niektóre orchidee widzieliśmy więc w pełni kwitnienia. W pełnym słońcu, na nagiej skale rosły między innymi: Encyclia alboxanthina, Cyrtopodium paranaense, Cyrtopodium brandonianum, Sobralia liliastrum, Epidendrum orchidiflorum i wiele innych. Wędrówka była żmudna, przerywana gwałtownymi, choć krótkotrwałymi ulewami, drogę utrudniały bloki skalne, kamienie, kolczaste gęste krzaki. Te wszystkie przeszkody nie były w stanie zmącić naszego zachwytu.

Gdy wracaliśmy o zmierzchu z Moro do Pai Inacio do Lancois, widzieliśmy na zboczu góry wiele białych, świetlistych kwiatów. Następnego ranka wróciliśmy w to miejsce i przyjrzeliśmy się im dokładniej. Była to Sobralia liliastrum, roślina podobna z daleka do trzciny, wyrastająca na wysokość 1,50 m. Setki egzemplarzy rosły na wielkich płytach skalnych razem z kaktusami (Micranthocereus purpureus) i bromeliami (Orthophytum burlemaxii). Pomiędzy nimi gdzieniegdzie lśniły też żółte kwiaty Cyrtopodium paranaense.


Encyclia alboxanthina	Cyrtopodium paranense	Cyrtopodium paranense

Po zejściu w dolinę stanęliśmy nad rzeką Rio Mucucinho, której czarne wody z hukiem rozbijały się o skały. Także i tu widać było białe sobralie. Te łany storczyków ciągnące się aż po horyzont robiły nieprawdopodobne wrażenie. Sobralie i wiele innych rarytasów jest jednak poważnie zagrożonych właśnie w północnej części Chapada Diamantina. Przebiega tędy droga BR 242 z Salwadoru do stolicy kraju - Brazylii. Jej długość wynosi ponad tysiąc kilometrów i jeżdżą po niej ogromne ilości samochodów ciężarowych, co jest dużym obciążeniem dla środowiska naturalnego. Widzieliśmy też siedliska orchidei zniszczone przez pożary. Ich przyczyną są najczęściej niedopałki wyrzucane przez kierowców. Pozostaje tylko mieć nadzieję, że przynajmniej część z nich ocaleje.


Sobralia liliaastrum wraz z Cyrtopodium paranense	Sobralia liliaastrum - czasami w odcieniach różu

Cattleya aff. aclandiae